Wstęp

Geneza i cel opracowania

Opracowanie zostało wykonane na zlecenie Fundacji Wspierania Inicjatyw Ekologicznych, w ramach projektu pt. Społeczny monitoring gospodarki odpadami komunalnymi i poużytkowymi, realizowanego przez Fundację Wspierania Inicjatyw Ekologicznych:

odpady.eco.pl/monitoring/

Celem opracowania było dokonanie analizy kosztów gospodarki odpadami w m. st. Warszawie oraz wytypowanie możliwych ulepszeń. Dokonanie pełnej analizy okazało się problematyczne w związku z faktem, iż badana gmina nie prowadzi we własnym zakresie gospodarki odpadami. Cały jej ciężar spoczywa bowiem na właścicielu odpadów oraz podmiotach je odbierających. Przeanalizowano jednak dogłębnie wszelkie dostępne informacje, dzięki czemu wykonano analizę systemu gospodarki odpadami w Warszawie. Wykorzystano w tym celu dostępne opracowania dotyczące gospodarki odpadami w Warszawie, dane uzyskane z Biura Ochrony Środowiska UM, informacje uzyskane podczas rozmów telefonicznych z placówkami zbierającymi odpady, WFOŚ i Urzędem Marszałkowskim itp., a także dane dostępne w internecie.

Stosowane skróty i jednostki

kg/M/rok - ilość kilogramów przypadających na jednego mieszkańca na rok

m3/M/rok - ilość metrów sześciennych przypadających na jednego mieszkańca na rok

Mg - tona

UM - Urząd Miasta st. Warszawy

ZUSOK - Zakład Unieszkodliwiania Stałych Odpadów Komunalnych

(patrz też Literatura)

1. Ogólna charakterystyka gminy

1.1 Informacje ogólne

Miasto stołeczne Warszawa jest gminą mającą status miasta na prawach powiatu. Zajmuje łączny obszar 617 km2. Ogólna liczba ludności wynosi 1,7 mln. Dodatkowo w Warszawie mieszka ok. 500 tys. Osób niezameldowanych. Miasto podzielone jest na 18 jednostek pomocniczych - dzielnic. Poszczególne dzielnice cechują się odmiennymi uwarunkowaniami i kierunkami zagospodarowania.

W strukturze użytkowania gruntów Warszawy dominują tereny osiedlowe (tereny mieszkalne, przemysłowe i inne tereny zabudowane oraz tereny zurbanizowane niezabudowane i rekreacyjno - wypoczynkowe). Ich powierzchnia w 2001 r. wynosiła ponad 17 tys. ha i stale rośnie. Znaczną część obszarów miasta zajmują także użytki rolne - ponad 15 tys. ha, ale ich powierzchnia maleje. Pozostała część przypada na użytki zielone (ponad 3 tys. ha). [PGOW]

1.2 Ilość powstających odpadów

Według WPGO, Warszawa jest najbardziej istotnym wytwórcą odpadów w województwie mazowieckim. W 2002 r. Powstało w niej bowiem ok. 1,6 mln Mg odpadów przemysłowych (ok. 32% ogółu odpadów przemysłowych wytworzonych w województwie) oraz ok. 660 tys. Mg odpadów komunalnych (ok. 40% ogółu odpadów komunalnych wytworzonych w województwie), w tym ok. 17 tys. Mg odpadów niebezpiecznych (ok. 19% ogółu odpadów niebezpiecznych wytworzonych w województwie).

Według PGOW, powyższa ilość odpadów komunalnych nie dokładnie odpowiada rzeczywistości. Według różnych źródeł wynosiła ona bowiem od 519 do 685 tys. Mg. PGOW przyjmuje łączną ilość odpadów komunalnych wytworzonych w 2002 r. w Warszawie na 690 tys. Mg [PGOW]. Według GOKW, w 2005 r. powstało w Warszawie 716 tys. Mg odpadów komunalnych [GOKW]. Według danych uzyskanych z UM, w 2006 r. powstało w Warszawie 758 tys. Mg odpadów komunalnych. Jak widać, ilość wytwarzanych odpadów stale wzrasta i przewiduje się, iż trend ten będzie się utrzymywał w najbliższych latach. Należy mieć co prawda na uwadze fakt, iż podawane wartości mogą nieco odbiegać od rzeczywistych. Dokładność danych pozwala jednak na wykrycie tendencji zmian.

1.3 Jakość powstających odpadów

Analiza porównawcza wyników badań monitoringowych stałych odpadów komunalnych w Warszawie w latach 1999-2004 wskazuje, że:

a) Następuje wzrost objętościowy wskaźnika nagromadzenia odpadów (z 2,26 m3/M/rok w 1999 r. do 2,74 m3/M/rok w 2004 r.);

b) Wagowy wskaźnik nagromadzenia odpadów utrzymuje się na stałym poziomie (274 kg/M/rok w 1999 r. oraz 270 kg/M/rok w 2004 r.);

c) Zmniejsza się gęstość odpadów komunalnych (z 118 kg/m3 w 1999 r. do 102 kg/m3 w 2004 r.) [WOSO].

Morfologia odpadów komunalnych (opracowanie własne na podstawie [WOSO])

Rodzaje odpadów [%]
Odpady ulegające biodegradacji beż możliwości recyklingu 32%
Odpady zielone 4%
Odpady opakowaniowe 26%
Pozostałe odpady 38%

Struktura odpadów (w procentach wagowych) w 2006 r. (opracowanie własne na podstawie informacji uzyskanych z UM)

Rodzaj [%]
Papier 19,3%
Szkło 9%
Metal 3,4 %
Plastik, w tym PET 16% (opakowania - 4%, nieopakowaniowe - 12%)
Odpady organiczne 43%
Inne odpady 9,3%

2. System Gospodarki Odpadami

2.1 Informacje ogólne

Obecnej sytuacji gospodarki odpadami w Warszawie nie można nazwać systemem, bowiem właściciele nieruchomości sami zawierają umowy z podmiotami wywożącymi odpady, przy czym odbiór odbywa się na zasadach wolnorynkowych [GOKW]. Dotyczy to także selektywnej zbiórki.

Aktualne decyzje zezwalające na odbieranie odpadów komunalnych od nieruchomości posiada 50 firm, ponadto kolejne 17 firm złożyło wniosek o zmianę posiadanego zezwolenia na odbiór odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości lub wniosek o wydanie nowego zezwolenia na odbiór odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, w związku z czym mogą odbierać odpady nie posiadając jeszcze nowej decyzji. Łącznie daje to 67 firm uprawnionych do wywożenia odpadów na terenie Warszawy.

Odpady odbierane od wytwórców przez wyspecjalizowanych przedsiębiorców dostarczane są do instalacji odzysku lub unieszkodliwiania. System odzysku i unieszkodliwiania odpadów komunalnych powstających na terenie Warszawy oparty jest na czterech zasadniczych obiektach: kompostownia Radiowo, kompostownia przy ul. Marywilskiej (właśnie zamykana), Zakład Unieszkodliwiania Stałych Odpadów Komunalnych (ZUSOK) i składowisko odpadów komunalnych - Łubna I, położone w miejscowości Łubna w gminie Góra Kalwaria (składowisko to pozostaje w gestii Miejskiego Przedsiębiorstwa Oczyszczania w Warszawie sp. z o.o. będącego jednoosobową spółką m. st. Warszawy i znajduje się obecnie w fazie rekultywacji).

Na terenie Warszawy nie ma funkcjonującego składowiska odpadów komunalnych, znaczna ilość wytwarzanych w niej odpadów unieszkodliwiana jest więc poprzez składowanie na różnych składowiskach, położonych tak na terenie województwa mazowieckiego, jak i poza nim [PGOW]. W sumie, odpady wywożone są na 19 składowisk (publicznych i prywatnych), do 44 zakładów odzyskujących odpady oraz do Zakładu Unieszkodliwiania Stałych Odpadów Komunalnych (spalarnia).

Sposoby postępowania z warszawskimi odpadami (opracowanie własne na podstawie danych uzyskanych z UM oraz PGOW)

Sposób postępowania 2002 r. 2006 r.
Przekazane na składowiska 70% 79%
Przekazane do odzysku 2% 5%
Przekazane do spalenia 5% 8%
Przekazane do kompostowania 23% 7%

Marginalne ilości odpadów komunalnych deponowane są na tzw. dzikich wysypiskach, które znajdują się w większości dzielnic. W 2002 r. szacowano, że zgromadzonych jest na nich ok. 150 tys. m3 odpadów komunalnych, gruzu, ziemi i odpadów wielkogabarytowych. Od tego czasu były one sukcesywnie likwidowane (więcej na ten temat w rozdziale 3.1).

2.2 Informacja o zarejestrowanych gospodarstwach domowych pod względem umów zawartych na wywóz odpadów

Na terenie m. st. Warszawy jest zlokalizowanych ok. 72 tys. zamieszkanych nieruchomości, z czego ok. 65-67 tys. figuruje w bazie danych prowadzonej przez UM, jako posiadające podpisaną umowę na wywóz odpadów. Oznacza to, iż ok. 5 tys. nie figuruje w bazie danych. Według kontroli przeprowadzonej wśród brakujących posesji, ok. 1/3 z nich posiadała podpisane umowy. Oznacza to, iż umów takich nie posiada zaledwie kilka procent właścicieli nieruchomości.

Gorzej jest z aneksami do umów na wywóz odpadów, dotyczącymi oddzielnego odbioru odpadów surowcowych. Według szacunków UM i firm odbierających odpady, aneksy takie podpisało na razie zaledwie 30% nieruchomości. Nie dziwi to jednak, zważywszy na fakt, iż nowe prawo lokalne weszło w życie dopiero rok temu i wielu mieszkańców Warszawy nie wie o nowych obowiązkach.

2.3 Selektywna zbiórka

2.3.1 Selektywna zbiórka odpadów opakowaniowych

Selektywna zbiórka surowców wtórnych, jako uzupełniająca forma odbioru odpadów komunalnych, wprowadzona została w Warszawie uchwałą Rady Miasta w 1994 roku, zaś w lipcu 2004 r. przyjęta została przez radnych pierwsza uchwała w sprawie szczegółowych zasad utrzymania czystości i porządku oraz określenia wymagań wobec osób utrzymujących zwierzęta domowe w miejscach publicznych. W 2006 r. uchwalony został, obowiązujący obecnie, Regulamin utrzymania czystości i porządku, który nałożył na wszystkich właścicieli nieruchomości nowy obowiązek wyposażenia nieruchomości w osobne pojemniki do zbierania odpadów niesegregowanych i surowcowych oraz do zawarcia odpowiednich umów na świadczenie usług odbioru odpadów komunalnych w sposób selektywny [RUCPW]. Regulacje te były nowatorskie i odważne, w związku z czym budziły wiele kontrowersji. W związku z krótkim czasem, jaki upłynął od wejścia w życie Regulaminu, trudno w pełni ocenić jego oddziaływanie. Wydaje się jednak, iż przynosi on już pierwsze pozytywne efekty, choć droga do pełnego egzekwowania jego zapisów jest jeszcze długa.

Na firmy odbierające odpady nałożono natomiast obowiązek przystosowania pojazdów służących do odbioru odpadów do odbierania odpadów komunalnych zmieszanych i odpadów segregowanych w tym wielkogabarytowych, niebezpiecznych oraz roślinnych [WPOOK].

2.3.2 Zbiórka odpadów niebezpiecznych

Na terenie m. st. Warszawy można naliczyć ok.:

- 520 pojemników na lekarstwa (w aptekach);

- 500 pojemników na termometry (w aptekach od połowy września b.r.);

- 500 pojemników na baterie (w placówkach oświatowych i punktach handlowych).

2.3.3 Zbiórka zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego

Na terenie m. st. Warszawy funkcjonuje system zbiórki zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego. Działa12 bezpłatnych punktów zbiórki, otwartych w dni robocze oraz 18 punktów otwieranych tylko w soboty oraz 1 punkt całodobowy. Funkcjonuje ponadto system odbioru sprzętu w sklepach.

2.3.4 Zbiórka odpadów gabarytowych

Gmina nie zapewnia odbioru odpadów wielkogabarytowych - obowiązek ten przypada właścicielom nieruchomości, tzn. w zabudowie jednorodzinnej właściciel domku musi zapłacić za wywóz firmie odbierającej odpady, a w zabudowie wielorodzinnej robi to Spółdzielnia lub inna zarządzająca jednostka.

2.3.5 Zbiórka odpadów zielonych

Tu także obowiązek spada na właścicieli nieruchomości, którzy powinni mieć podpisane stosowne umowy z firmami odbierającymi odpady.

2.4 Skuteczność i efektywność selektywnej zbiórki

W 2002 r. na terenie miasta rozstawionych było ok. 5 tys. pojemników do selektywnej zbiórki odpadów, z czego ok. 3 tys. stanowiły pojemniki będące własnością miasta. Zbiórka surowców wtórnych realizowana była przez 7 podmiotów gospodarczych na podstawie porozumień zawartych przez miasto z uprawnionymi przedsiębiorcami. W roku tym zebrano selektywnie ok. 5,3 Mg odpadów o charakterze surowców wtórnych, co stanowiło poniżej 0,8% ogółu zebranych odpadów komunalnych [PGOW].

Przez kolejne lata system funkcjonował w ten sam sposób, a ilość zbieranych selektywnie odpadów utrzymywała się na podobnym poziomie (choć zmieniła się ich struktura). W 2005 r. wyniosła ona 5,6 tys. Mg, czyli również ok. 0,8% ogółu (pomimo, że liczba kontenerów spadła do 4,5 tys.) [GOKW]. Nieduży wzrost ilości selektywnie zebranych surowców wtórnych można było za to zauważyć w 2006 r. Osiągnięto ponad 1% ogółu, ale po doliczeniu tekstyliów - bez nich było to nadal zaledwie 0,8% [WOSO].

Ilości zebranych selektywnie surowców wtórnych na terenie m. st. Warszawy:

Rodzaj surowca 2002 r. [Mg] 2005 r. [Mg] 2006 r. [Mg]
Szkło 2419 3205 2862
Papier 2001 1193 1760
Metale 162 18 10
Tworzywa sztuczne 731 1164 1714
Tekstylia 0 0 2223
Suma 5313 5580 8569

Opracowanie własne na podstawie: PGOW, GOKW, WOSO

Powyższe dane dotyczą jedynie odpadów zebranych przez Miasto lub podmioty działające w jego imieniu, nie obejmują zaś odpadów zebranych przez podmioty działające niezależnie od Miasta. Nie obejmują przykładowo efektów działań przedsiębiorców wprowadzających produkty w opakowaniach na rynek (zobowiązanych do osiągnięcia wymaganych poziomów odzysku i recyklingu) i działających w ich imieniu organizacji odzysku. Co więcej, powyższe zestawienie nie obejmuje surowców wtórnych wyodrębnionych ze strumienia odpadów komunalnych w sposób niezorganizowany i dostarczanych do punktów skupu. Obserwowana skala tego zjawiska pozwala domniemywać, iż ilości te mogą być porównywalne z odpadami zbieranymi w systemie selektywnej zbiórki (z wyjątkiem szkła) [PGOW].

Według szacunków UM poziom selektywnej zbiórki osiągnął w ubiegłym roku w sumie nawet 2%, zaś według sprawozdań przekazywanych Miastu przez firmy odbierające odpady, do odzysku przykazanych zostało ok. 5% wytworzonych w Warszawie odpadów komunalnych. Jest to jednak i tak zdecydowanie niesatysfakcjonująca liczba.

Sytuacja ta zmienić się ma dzięki nowym regulacjom prawnym (RUCPW), zgodnie z którymi publiczne kontenery zastępowane są obecnie pojemnikami ustawianymi indywidualnie na każdej zabudowanej posesji. UM postanowił jednak nie wycofywać całkowicie publicznej zbiórki odpadów surowcowych - w sierpniu b.r. ustawionych zostało 305 kompletów kontenerów w miejscach publicznych. Planowane jest ponadto ustawienie w miejscach o dużym ruchu pieszym niedużych koszy na śmieci z podziałem na różne frakcje (trwa przetarg).

Według szacunków UM poziom selektywnej zbiórki w pierwszym kwartale 2007 r. był o 80% wyższy niż w pierwszym kwartale roku 2006 [WOSO]. Prawdopodobne więc, iż w bieżącym roku selektywnie zebranych zostanie o wiele więcej odpadów. Przedsiębiorcy stwierdzają jednak niestety, że selektywna zbiórka jest dla nich słabo opłacalna, zwłaszcza z powodu niskiej jakości otrzymywanych surowców - dużo zanieczyszczeń, duży udział odpadów zmieszanych trafia do kontenerów.

3. Koszty Gospodarki Odpadami

3.1 Wydatki ponoszone przez gminę na GO

Z Budżetu Miasta nie ma wydatków na selektywną zbiórkę - fundusze idą tylko na instalacje (ZUSOK).

Z GFOŚ fundusze idą obecnie na:

- Odbieranie odpadów segregowanych z 305 zestawów kontenerów, rozstawionych w sierpniu b.r. w miejscach publicznych. W okresie sierpień 2007 - styczeń 2008 ma to być kwota 554 tys. zł. Składają się na nią opłaty za odbiór odpadów co 5 dni i utrzymanie czystości wokół kontenerów - łącznie w wysokości 24 zł netto za pojemnik (niezależnie od surowca i objętości pojemnika).

- Likwidację dzikich wysypisk - w latach 2003-2006 kształtowało się to następująco (opracowanie własne na podstawie materiałów uzyskanych z UM):

2003 2004 2005 2006
Ilości wysypisk zlikwidowanych 9 11 15 7
Ilości odpadów w [Mg] 2 464 10 750 56 429 20 000
Poniesione koszty [zł] 126 280 537 884 1 431 234 578 729

Odbiór odpadów niebezpiecznych z aptek, przy czym koszt odbioru leków to ok. 2,40 zł/kg (na podstawie kwitów wystawianych przy odbiorze), zaś za odbiór termometrów ustanowiona została tymczasowo opłata ryczałtowa (łącznie ok. 6 tys. zł/miesiąc, niezależnie od ilości zebranych termometrów), która w przyszłym roku prawdopodobnie ulegnie zmianie.

Z WFOŚ fundusze płyną do Miasta sporadycznie i nie pokrywają kosztów Miasta. Przykładowo, za rok 2006 Miasto otrzymało około 170 tys. zł (za te pieniądze robiona była selektywna zbiórka, ale w ograniczonym zakresie).

Gmina nie otrzymuje żadnych dodatkowych funduszy na gospodarkę odpadami.

3.2 Wydatki ponoszone przez mieszkańców za odbiór odpadów

W zabudowie jednorodzinnej: odpady zmieszane: 10-12 zł za 120 l, odpady segregowane: 6-10 zł za 120 l.

W zabudowie wielorodzinnej jest to koszt rzędu 4-5 zł miesięcznie na mieszkańca.

Rada miasta przyjęła uchwałę o górnych stawkach opłat za odbiór odpadów komunalnych i za opróżnianie zbiorników bezodpływowych. Ceny kształtują się tak jak podano w tabeli.

Górne stawki opłat za odbiór odpadów komunalnych (opracowanie własne na podstawie GSO):

Jednorazowy odbiór Odpady zmieszane [zł] Odpady zbierane i odbierane w sposób selektywny [zł]
worka plastikowego o pojemności do 60 litrów 10 5
worka plastikowego o pojemności od 61 litrów do 80 litrów oraz pojemnika o pojemności od 50 litrów do 80 litrów 15 7,50
worka plastikowego lub pojemnika o pojemności od 81 litrów do 120 litrów 20 10
pojemnika o pojemności od 121 litrów do 240 litrów 35 17,50
pojemnika o pojemności od 241 litrów do 1100 litrów 90 45
pojemnika o pojemności od 1101 litrów do 3000 litrów 160 80
pojemnika o pojemności od 3001 litrów do 5000 litrów lub kontenera o pojemności od 3500 litrów do 5000 litrów 500 -
kontenera o pojemności od 5001 litrów do 7000 litrów 700 -
odbiór kontenera o pojemności powyżej 7001 litrów 2000 -

3.3 Opłaty za składowanie i segregację odpadów na bramie zakładów

Miasto nie posiada własnego wysypiska. Zakładem miejskim jest jednak ZUSOK. Cenę usług ustala sam ZUSOK w oparciu o statut przyjęty przez Radę Miasta, ma bowiem budżet przyjęty uchwałą budżetową i musi się w nim mieścić. Nie ma jednak oddzielnej uchwały, która by ustalała wysokość stawek za unieszkodliwienie tam odpadów. Ceny wyszczególniono poniżej.

Cennik usług unieszkodliwiania odpadów w ZUSOK (źródło: strona internetowa ZUSOK):

Rodzaj odpadu Kod odpadu Cena (netto)
Niesegregowane odpady komunalne 20 03 01 150 zł/Mg
Papier i tektura 20 01 01 357 zł/Mg*
Tworzywa sztuczne 20 01 39 612 zł/Mg*
Odzież 20 01 10 408 zł/Mg*
Tekstylia 20 01 11 560 zł/Mg*
Inne nie wymienione frakcje zbierane w sposób selektywny 20 01 99 510 zł/Mg*
Odpady po autoklawowaniu odpadów medycznych i weterynaryjnych 19 80 01 270 zł/Mg*
Drewno inne niż wymienione w 20 01 37 20 01 38 357 zł/Mg*
Odpady komunalne nie wymienione w innych podgrupach 20 03 99 357 zł/Mg*
Odpady kuchenne ulegające biodegradacji 20 01 08 357 zł/Mg*
Inne odpady nie ulegające biodegradacji 20 02 03 408 zł/Mg
Odpady z targowisk 20 03 02 41 zł/Mg*
Odpady ulegające biodegradacji 20 02 01 41 zł/Mg*
Ustabilizowane komunalne osady ściekowe 19 08 05 357 zł/Mg*
Inne leki niż wymienione w 20 01 31 20 01 32 1019 zł/Mg*
Inne leki niż wymienione w 18 01 03 18 01 04 1019 zł/Mg*
Inne leki niż wymienione w 18 01 08 18 01 09 1019 zł/Mg*
Inne leki niż wymienione w 18 02 02 18 02 03 1019 zł/Mg*
Inne leki niż wymienione w 18 02 07 18 02 08 1019 zł/Mg*

Większość odpadów powstających w Warszawie wywożona jest na zewnątrz. Miasto nie jest właścicielem odpadów, nie wie więc, ile płacą firmy za składowanie poza jego terenem.

Przykładowe opłaty poza gminą w zakładach, do których trafiają warszawskie odpady, kształtują się następująco.

Składowisko odpadów w Woli Kruszyńskiej:

75 zł/Mg odpadów komunalnych zmieszanych + opłata środowiskowa (15,70 zł/Mg) + VAT;

Szkło - 80 zł/Mg + opłata środowiskowa (22,80 zł/Mg) + VAT;

Sztuczne- 80 zł/Mg + opłata środowiskowa (25,96 zł/Mg) + VAT;

Tapety - 75 zł/Mg + opłata środowiskowa (15,70 zł/Mg) + VAT;

Drewno -75 zł/Mg + opłata środowiskowa (132,00 zł/Mg) + VAT;

USKOM Mława - 75 zł/Mg odpadów komunalnych zmieszanych + opłata środowiskowa + VAT.

3.4 Punkty skupu

W 2002 r. aż 66 punktów skupu posiadało w Warszawie zezwolenia na prowadzenie działalności w zakresie zbierania i/lub transportu odpadów. Odpady dostarczane do nich były głównie przez osoby fizyczne, ale też przez wytwórców i posiadaczy odpadów. Zbierane w punktach skupu były odpady inne niż niebezpieczne oraz wysegregowane odpady komunalne. Zebrane odpady przekazywane były najczęściej kolejnemu posiadaczowi prowadzącemu działalność w zakresie transportu odpadów, rzadziej trafiały bezpośrednio do posiadacza prowadzącego działalność w zakresie odzysku lub unieszkodliwiania odpadów [PGOW].

Z przeprowadzonego wywiadu wynika, że najwięcej jest skupów metali szlachetnych, kolorowych itp. Na 2. miejscu jest skup makulatury. Średnie ceny przedstawiają się następująco:

Makulatura: 20-25gr/kg;

Metale: droższe, np. żeliwa, ok. 65 gr/kg, najtańsze 40gr-50gr/kg;

Puszki 3,50-3,70 zł/kg.

4. Problemy w Gospodarce Odpadami oraz możliwe rozwiązania

Istnieją co prawda w Warszawie warunki dla odbioru i transportu wszystkich powstających odpadów, brakuje jednak prawidłowej logistyki odbioru. Brak zwartego systemu GO w Warszawie przyczynia się np. do zwiększenia ruchu samochodowego w mieście, gdyż zdarza się, iż odpady z jednej ulicy odbiera kilka firm. Problematyczny jest również brak kontroli UM nad gospodarką odpadami - jej jakością i efektywnością. Podmioty odbierające odpady prowadzą bowiem sprawozdawczość w ograniczonym zakresie i ze względu na silną konkurencję nie chcą ujawniać informacji o efektywności podejmowanych działań. Co więcej, dowolność zawierania umów z firmami wywozowymi powoduje, iż mieszkańcy dążą do wnoszenia jak najmniejszych opłat, bez zwracania uwagi na jakość i zakres świadczonych usług.

Kolejny problem, to brak wystarczającej dostępności instalacji i urządzeń odzysku i unieszkodliwiania odpadów, tworzących zintegrowaną pod względem technicznym sieć. Istniejący system pozwoli jeszcze w pewnym stopniu ograniczyć ilość nieprzetworzonych odpadów unieszkodliwianych przez składowanie, gdyż nie są obecnie w pełni wykorzystywane moce przerobowe istniejących instalacji. System ten nie jest jednak w stanie spełnić obowiązujących w przyszłych latach wymagań prawnych, szczególnie w zakresie osiągnięcia wymaganych dopuszczalnych limitów odpadów ulegających biodegradacji unieszkodliwianych przez składowanie [PGOW]. Według szacunków już w 2011 r. istniejące instalacje przestaną wystarczać by spełnić te wymagania.

Niezbędne będzie więc kierowanie strumieniami odpadów w sposób umożliwiający racjonalne wykorzystanie instalacji oraz osiągnięcie zakładanych celów (zastosowanie instrumentów formalnoprawnych, ekonomicznych oraz organizacyjnych by prawidłowo funkcjonowały urządzenia i instalacje pozwalające na inne unieszkodliwianie odpadów niż ich składowanie).

Wskazane jest ponadto już dziś podjęcie działań zmierzających do zwiększenia poziomu i jakości selektywnej zbiórki, przy czym podstawowe przyczyny niskiej efektywności selektywnego zbierania odpadów wydają się być następujące:

- Niewystarczająca jest działalność w zakresie powszechnej edukacji ekologicznej, ukierunkowana na większe zaangażowanie społeczeństwa w selektywne zbieranie odpadów (w ostatnich latach zaczęły być podejmowane akcje edukacyjne, lecz miały niską efektywność i nie szły w parze z rozwojem systemu selektywnej zbiórki, co często niweczyło efekty edukacji);

- Opłacalność odzysku, wynikająca z cen zbytu potencjalnych surowców wtórnych jest wystarczająca jedynie dla niektórych frakcji odpadów;

- Brak w systemie gospodarowania odpadami funkcji wspomagających system selektywnego zbierania, a w szczególności specjalistycznych sortowni [PGOW].

By zniwelować główne problemy GO w Warszawie, konieczne wydaje się wprowadzenie systemowych rozwiązań, które doprowadziłyby do uporządkowania sytuacji i podniosłyby jakość świadczonych usług, a także zwiększyłyby poziomy zbieranych surowców wtórnych w sposób selektywny oraz poziomy odzysku odpadów biodegradowalnych [GOKW]. Miałyby one również na celu uporządkowanie rynku wywozowego, co przyczyniłoby się m.in. do obniżenia kosztów GO. Wydaje się, iż pierwszym poważnym krokiem w tym kierunku było uchwalenie wytycznych dla przedsiębiorców odbierających odpady komunalne.

Według GOKW, aby spełnić normy europejskie w zakresie postępowania z poszczególnymi rodzajami odpadów, konieczne jest stosowanie przez samorząd terytorialny zasady interwencjonizmu lub przejęcie pełnej kontroli nad „rynkiem odpadów”, co byłoby możliwe do osiągnięcia jedynie dzięki wprowadzeniu przez Miasto tzw. „opłaty śmieciowej”.

5. Podsumowanie i wnioski.

M. st. Warszawa wywiązuje się z obowiązków narzuconych przez polskie prawodawstwo w zakresie gospodarki odpadami. Posiada aktualny Plan Gospodarki Odpadami, Rada Miasta, stosownymi uchwałami, uchwaliła Regulamin utrzymania czystości i porządku (...), Wymagania jakie powinien spełniać przedsiębiorca ubiegający się o uzyskanie zezwolenia na prowadzenie działalności w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości (...) oraz górne stawki opłat za powyższe usługi.

W Warszawie brakuje jednak rzeczywistego systemu gospodarki odpadami. Gospodarka ta funkcjonuje na zasadach wolnorynkowych. Miasto zaś jest jedynie jednostką wspierającą i stanowiącą oraz egzekwującą prawo miejscowe. Do prawa tego należy Regulamin utrzymania czystości i porządku na terenie m. st. Warszawy, którego wejście w życie całkowicie zmieniło system selektywnej zbiórki w mieście. Zmiany spowodowane jego zapisami dopiero następują, trudno więc w pełni ocenić ich efekty. Wydaje się jednak, iż przyczynią się one do zwiększenia poziomu zbieranych selektywnie surowców.

Możliwe są dwa scenariusze dalszego rozwoju obecnej sytuacji:

- pierwszy to przejęcie systemu gospodarki odpadami całkowicie przez Miasto (wprowadzenie tzw. podatku śmieciowego) - wydaje się optymalny z punktu widzenia podejścia systemowego, wymaga jednak przeprowadzenia referendum;

- drugi to pozostawienie sytuacji tak jak jest, czyli zbiórka odpadów (w tym selektywna) prowadzona przez przedsiębiorstwa, podczas gdy Miasto tworzyć będzie warunki dla tej działalności (regulamin, wymagania dla przedsiębiorców), ewentualnie Miasto będzie realizować wybrane instalacje związane z systemem zbiórki odpadów w sposób wspomagający (poprzez MPO sp. z o.o. lub zakłady i jednostki budżetowe) [GOKW].

Wolnorynkowość ma wiele zalet, których nie trzeba chyba wymieniać, i w większości dziedzin się sprawdza. Jeśli idzie jednak o tak istotną dla środowiska kwestię, jak gospodarka odpadami, należy się poważnie zastanowić czy ma ona zastosowanie. Zwłaszcza w tak dużym mieście, jakim jest Warszawa słuszne wydaje się wprowadzenie jednolitego i zwartego systemu gospodarowania odpadami. Pozwoliłoby to nie tylko na oszczędności ale i na uzyskanie wyższej jakości usług. Konieczne do uzyskania zwartego, sprawnie funkcjonującego systemu jest jednak wdrożenie podatku śmieciowego.

Literatura

Wymagane dokumenty

[PGOW] Plan Gospodarki Odpadami dla m. St. Warszawy na lata 2005-2011 (przyjęty Uchwałą Nr LXIII/1876/2005 Rady m. st. Warszawy z dn. 8 grudnia 2005 r.)

[RUCPW] Regulamin utrzymania czystości i porządku na terenie m. st. Warszawy (przyjęty Uchwałą Nr LXXVII/2427/2006 Rady m. st. Warszawy z dn. 22 czerwca 2006 r.)

[WPOOK] Wymagania jakie powinien spełniać przedsiębiorca ubiegający się o uzyskanie zezwolenia na prowadzenie działalności w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości i opróżniania zbiorników bezodpływowych i transportu nieczystości ciekłych (przyjęte Zarządzeniem Nr 3817/2006 Prezydenta m. st. Warszawy z dnia 1 września 2006 r.)

[GSO] Uchwała Rady m.st. Warszawy w sprawie określenia górnych stawek opłat za usługi odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości oraz opróżniania zbiorników bezodpływowych i transportu nieczystości ciekłych.

Inne wykorzystane opracowania

[GOKW] Gospodarka odpadami komunalnymi w m. st. Warszawie - zarys koncepcji (2005)

[WOSO] Materiały informacyjne Urzędu Miasta przygotowane na posiedzenie Warszawskiego Okrągłego Stołu Odpadowego (2007)

[WPGO] Plan Gospodarki Odpadami w Województwie Mazowieckim na lata 2004-2011 (2004)

Zobacz także

Wyniki monitoringu:

- sklepów wielkopowierzchniowych [zobacz >>>]

- sklepów ze sprzętem elektrycznym i elektronicznym [zobacz >>>]