Od dłuższego czasu staramy się o przywrócenie przynajmniej minimalnych standardów w zakresie opakowań zwrotnych [zobacz >>>]. Najbardziej rzeczowej odpowiedzi udzieliło póki co Ministerstwo Środowisko, odnosząc się do prac nad nowym systemem Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta (ROP) za odpady. Wiele kwestii pozostaje jednak niejasnych, a sytuacja bieżąca nie ulega poprawie. Poniżej nasze najnowsze pismo w sprawie.

Pismo ZM-20-0723-04-MS

Do Ministra Klimatu.

W zeszłym roku pisałem do Pana poprzednika z prośbą o podjęcie działań naprawczych w zakresie rosnącej lawinowo produkcji odpadów poprzez naprawienie przepisów w zakresie opakowań zwrotnych, które zostały zlikwidowane wraz przyjęciem w 2013 r. ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi. Obecnie brakuje jakichkolwiek przepisów prawa, które obligowałyby do przyjmowania opakowań zwrotnych i wypłacania pobieranych za nie kaucji, zaś „anarchia paragonowa” polegająca na odmawianiu przyjmowania butelek przez sklepy bez stosownych paragonów skutkuje wyrzucaniem opakowań zwrotnych do śmieci.

Otrzymałem obszerną odpowiedź, za którą dziękuję, jednak zabrakło w niej jednoznacznego stanowiska ministerstwa i harmonogramu dalszych działań. W związku z tym, proszę o informację:

- czy w systemie wprowadzanym wraz z Rozszerzoną Odpowiedzialnością Producenta wymagane będzie przyjmowanie przez sklepy wszystkich opakowań zwrotnych, czy tylko produktów danego producenta bądź tylko tych modeli, które aktualnie są w ofercie sklepu?

- czy w systemie wprowadzanym wraz z Rozszerzoną Odpowiedzialnością Producenta opłata na rzecz NFOŚiGW wnoszona wraz z wprowadzaniem do obrotu opakowań jednorazowych zostanie wyszczególniona w sposób widoczny dla konsumenta (np. jako kaucja bezzwrotna), tak by pełniła one funkcję edukacyjną, uświadamiającą o rzeczywistych kosztach gospodarki odpadami opakowaniowymi?

- czy w systemie wprowadzanym wraz z Rozszerzoną Odpowiedzialnością Producenta przywrócony zostanie obowiązek posiadania przez sklepy w ofercie produktów w opakowaniach zwrotnych?

- czy w systemie wprowadzanym wraz z Rozszerzoną Odpowiedzialnością Producenta wprowadzony zostanie obowiązek oferowania produktów w opakowaniach zwrotnych przez producentów, tak by np. wszystkie marki piwa dostępne były w butelkach zwrotnych? (Obecnie nawet w przypadku produktów tej samej firmy, tylko niektóre marki dostępne są w butelkach zwrotnych.)

- czy w systemie wprowadzanym wraz z Rozszerzoną Odpowiedzialnością Producenta wprowadzony zostanie system ustandaryzowania opakowań, tak by ułatwić ich wielokrotne wykorzystywanie przez różnych producentów?

- czy system wprowadzany wraz z Rozszerzoną Odpowiedzialnością Producenta będzie wprowadzał obowiązku lub mechanizmy skłaniające do przywrócenia stosowania opakowań zwrotnych w innych kategoriach produktów niż piwo (np. przywrócenie butelek zwrotnych na napoje gazowane typu Coca-Cola, wody mineralne itp.)? Jeśli tak, jakie będą to rozwiązania?

- czy system wprowadzany wraz z Rozszerzoną Odpowiedzialnością Producenta będzie obejmował kary za osiągnięcie niższego poziomu zbiórki niż przewidziany? Jeśli tak, kto będzie ją ponosił? Czy planowane jest wdrożenie systemu np. według modelu skandynawskiego, gdzie producenci muszą uiszczać opłatę (w wysokości ok. 50 eurocentów) za każde niezebrane opakowanie poniżej określonego poziomu (w przypadku państw skandynawskich jest to 95%)?

- kiedy planowane jest wdrożenie ROP?

- czy do czasu wypracowania ostatecznej formy ROP zostanie przywrócony obowiązek przyjmowania przez sklepy opakowań zwrotnych, które posiadają w ofercie, i zwrotu kaucji bez konieczności okazywania paragonu?

Odnośnie ostatniego punktu, zwracam uwagę, iż zgodnie z hierarchią gospodarki odpadami ujętą w polskim prawie, priorytetowym działaniem powinno być zapobieganie powstawaniu odpadów, a dopiero w kolejnym etapie ewentualne ich przetwarzanie. Wielokrotne wykorzystywanie opakowań zwrotnych pozwala zaś ograniczyć powstawanie odpadów, utrzymując opakowania w cyklu produkcyjno-konsumenckim, bez konieczności ich przetwarzania jako surowców wtórnych. Im wcześniej zostaną wdrożone rozwiązania w tym względzie, tym większe przyniosą korzyści. W związku z tym, w przypadku planowanych dłuższych prac nad ROP, zdecydowanie wskazane jest wdrożenie sprawdzonych rozwiązań tymczasowych w postaci uzdrowienia istniejącego systemu kaucyjnego.